Deret Geometri
Jumlah suku-suku dari suatu barisan geometri disebut deret geometri. Deret geometri disebut juga dengan deret ukur. Secara umum, deret geometri dinyatakan dalam bentuk
a + ar + ar2 + ar3 + ... + arn-1
dimana, a ialah suku pertama dan r ialah rasio deret tersebut.
Rumus Jumlah n Suku Pertama Barisan Geometri
Jumlah n suku pertama dari barisan geometri dinotasikan dengan Sn, dan sanggup dinyatakan dalam persamaan Sn = a + ar + ar2 + ar3 + ... + arn-2 + arn-1
Jika kedua ruas persamaan diatas kita kalikan dengan r, akan diperoleh persamaan
rSn = ar + ar2 + ar3 + ar4 + ... + arn-1 + arn
Jika kita perhatikan, ruas kanan dari kedua persamaan diatas memuat penjumlahan berurutan suku-suku mulai dari ar sampai arn-1.
Hal ini membimbing kita untuk melaksanakan proses eliminasi, dengan tujuan untuk mendapat persamaan yang lebih sederhana.
Sn = a +
rSn =
------------------------------------------------
Sn - rSn = a - arn
Sn (1 - r) = a (1 - rn)
Sn = a (1 - rn) / (1 - r)
Persamaan terakhir, sering disebut dengan rumus jumlah n suku pertama barisan geometri atau jumlah parsial deret geometri, yaitu :
\begin{align}
\mathrm{S_{n}=\frac{a(1-r^{n})}{1-r}\;\;\;\;;\;\;r\neq1}
\end{align}
\mathrm{S_{n}=\frac{a(1-r^{n})}{1-r}\;\;\;\;;\;\;r\neq1}
\end{align}
a = suku pertama
r = rasio
Sn = jumlah n suku pertama
Contoh 1
Tentukan jumlah 7 suku pertama dari barisan geometri berikut!
3 , 6 , 12 , 24 , ...
Jawab :
Dari barisan diatas, kita peroleh
a = 3
r = 6/3 = 2
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n}=\frac{a(1-r^{n})}{1-r}\;\;\Rightarrow\;\; S_{7}=\frac{3(1-2^{7})}{1-2}=381}
\end{align}\)
Jadi, jumlah 7 suku pertamanya ialah 381
Contoh 2
Jumlah 4 suku pertama dari suatu barisan geometri ialah 15/4. Jika rasio barisan tersebut ialah 1/2, maka suku pertamanya ialah ...
Jawab :
Diketahui : S4 = 15/4 dan r = 1/2
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n}=\frac{a(1-r^{n})}{1-r}\;\;\Rightarrow\;\; S_{4}}&=\mathrm{\frac{a(1-(1/2)^{4})}{1-1/2}} \\
\frac{15}{4}&= \frac{\mathrm{a}(1-1/16)}{1/2} \\
\frac{15}{8}&= \mathrm{a}\left ( \frac{15}{16} \right ) \\
\mathrm{a}&=\frac{15}{8}\cdot \frac{16}{15} \\
\mathrm{a}&= 2
\end{align}\)
Jadi, suku pertama barisan tersebut ialah 2.
Misalkan U1 , U2 , U3 , ... , Un-1 , Un ialah suku-suku suatu barisan geometri. Akibatnya,
Sn = U1 + U2 + U3 + ... + Un-1 + Un
Sn-1 = U1 + U2 + U3 + ... + Un-1 _
-----------------------------------------
Sn - Sn-1 = Un
Seperti halnya deret aritmatika, pada deret geometri juga berlaku hubungan
Un = Sn - Sn-1
Contoh 3
Jumlah n suku pertama dari suatu barisan geometri dinyatakan dengan rumus Sn = 3(2n - 1). Tentukan suku keempat dari barisan tersebut!
Jawab :
Berdasarkan sifat diatas, maka
U4 = S4 - S3
Karena Sn = 3(2n - 1), maka
S4 = 3(24 - 1) = 45
S3 = 3(23 - 1) = 21
Jadi, U4 = 45 - 21 = 24
Soal Latihan Deret Geometri Beserta Pembahasan
Latihan 1
Jika suku ke-n dari suatu barisan geometri ialah Un = 3.2n+1 , tentukan jumlah 6 suku pertama dari barisan tersebut!
Jawab :
Un = 3.2n+1 maka
U1 = 3.21+1 = 12
U2 = 3.22+1 = 24
Diperoleh a = 12 dan r = 24/12 = 2
Jumlah 6 suku pertamanya :
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n}}&=\mathrm{\frac{a(1-r^{n})}{1-r}}\;\;\Rightarrow \;\;\mathrm{S_{6}}=\frac{12(1-2^{6})}{1-2}=756
\end{align}\)
Latihan 2
Jumlah n suku pertama dari suatu barisan geometri dirumuskan Sn = 4(1 - 2n) . Tentukan suku pertama dan rasio dari barisan geometri tersebut!
Jawab :
Sn = 4(1 - 2n) , maka
S1 = 4(1 - 21) = -4
S2 = 4(1 - 22) = -12
Berdasarkan sifat Un = Sn - Sn-1, maka
U1 = S1 = -4
U2 = S2 - S1 = -12 - (-4) = -8
Diperoleh a = -4 dan r = (-8)/(-4) = 2
Jadi, suku pertamanya -4 dan rasio 2.
Latihan 3
Hitung deret geometri berikut!
2 - 4 + 8 - 16 + ... + 512
Jawab :
Diketahui :
a = 2
r = -4/2 = -2
Un = 512
Berdasarkan rumus suku ke-n barisan geometri :
Un = arn-1
512 = 2 (-2)n-1
256 = (-2)n-1
(-2)8 = (-2)n-1
Dari persamaan eksponen diatas diperoleh
n - 1 = 8 ⇔ n = 9
Jadi, jumlah deret geometri tersebut adalah
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n} = \frac{a(1-r^{n})}{1-r}}\;\;\Leftrightarrow \;\;\mathrm{S_{9}}&=\frac{2\left [1-(-2)^{9} \right ]}{1-(-2)} \\
& = \frac{2\left [ 513 \right ]}{3} \\
& = 342
\end{align}\)
Latihan 4
Diketahui persamaan 3 + 6 + 12 + ... + x = 765. Jika ruas kiri merepresentasikan deret geometri, maka nilai x ialah ...
Jawab :
Diketahui :
a = 3
r = 6/3 = 2
Un = x
Sn = 765
Untuk memilih nilai x, terlebih dahulu kita harus mencari nilai n.
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n}}&=\mathrm{\frac{a(1-r^{n})}{1-r}} \\
765&= \frac{3(1-2^{\mathrm{n}})}{1-2} \\
-765&=3(1-2^{\mathrm{n}}) \\
-255&=1-2^{\mathrm{n}} \\
2^{\mathrm{n}}&= 256 \\
\mathrm{n}& = 8
\end{align}\)
Karena n = 8, berarti x ialah suku ke-8.
x = U8
x = ar7
x = 3 . 27
x = 384
Latihan 5
Jumlah suku pertama dengan suku ketujuh dari suatu barisan geometri ialah 65, sedangkan hasil kali suku ketiga dengan suku kelimanya ialah 64. Tentukan jumlah 5 suku pertama barisan tersebut, jikalau disyaratkan r < 1.
Jawab :
Jumlah suku pertama dengan suku ketujuh ialah 65, kita tulis :
U1 + U7 = 65
a + ar6 = 65
ar6 = 65 - a ....................................(*)
Hasil kali suku ketiga dengan suku kelima ialah 64, kita tulis :
U3 . U5 = 64
ar2. ar4 = 64
a . ar6 = 64
a . (65 - a) = 64
65a - a2 - 64 = 0
a2 - 65a + 64 = 0
(a - 1)(a - 64) = 0
a = 1 atau a = 64
Substitusi nilai a ke persamaan (*) :
Untuk a = 1 → r = 2
Untuk a = 64 → r = 1/2
Karena r < 1, maka yang memenuhi adalah
a = 64 dan r = 1/2
Jadi, jumlah 5 suku pertamanya :
\(\begin{align}
\mathrm{S_{n}}=\mathrm{\frac{a(1-r^{n})}{1-r}}\;\;\Rightarrow \;\;\mathrm{S_{5}}&=\frac{64\left [1-(1/2)^{5} \right ]}{1-1/2} \\
& = \frac{64\left [ 1-1/32 \right ]}{1/2} \\
& = 128\left [ \frac{31}{32} \right ] \\
& = 124
\end{align}\)
Sumber http://smatika.blogspot.com
0 Response to "Deret Geometri"
Posting Komentar